Термоелектраните, како најголеми производители на електрична енергија, но и најголеми загадувачи кои треба да се затворат до 2030 година, сè уште немаат соодветна замена, бидејќи ЕСМ нема изградено нови производствени капацитети. Електрична енергија на ЕСМ се продава на универзалниот снабдувач по цена пониска од производствената, предизвикувајќи загуби во работењето на компанијата и ја доведува во прашање реформската и зелената транзиција. Од друга страна, МЕПСО се соочува со барања за поврзување со преносната мрежа кои не може да ги одобри од техничка перспектива. Проектот за изградба на 400 kV далновод кон Албанија во рамките на Коридорот 8, како регионален проект на Енергетската заедница, започнат во 2015 година, е во застој.
Ова се главните поенти на најновиот извештај на Државниот завод за ревизија кој спроведе ревизија за зелената транзиција и промоцијата на обновливи извори на енергија.
Државата како договорна страна на Енергетската заедница, постави цел да постигне 38 отсто од обновливите извори на енергија во бруто финалната потрошувачка на енергија до 2030 година, но енергетската транзиција како стратешки приоритет на државата се соочува со предизвици особено за обезбедување на финансиски средства како и со технички ограничувања и изградба на нови капацитети.
Со спроведената ревизија, беше утврдено дека се спроведуваат реформи за декарбонизација и реформи на пазарот на електрична енергија, кои се стратешки планирани, создадена е инвестициска платформа за фер енергетска транзиција, но овие активности не се доволни доколку енергетските компании не обезбедат услови за нивно спроведување.
Ревизорите утврдиле дека ЕСМ нема изградено големи енергетски капацитети подолг временски период и се соочува со неповолна финансиска состојба. Електраната Осломеј 3 со капацитет од 100 MW е изградена преку јавно-приватно партнерство, како и електраната Осломеј 1, која не е во функција.
„Клучниот документ за постигнување на целите за енергија и клима е Планот за енергија и клима, одобрен во 2022 година од страна на Владата. Овој план ги дефинира целите за намалување на емисиите на стакленички гасови за 82 отсто во споредба со 1990 година, затворање на електраните на јаглен и учество на обновливи извори на енергија во финалната потрошувачка со стапка од 38 отсто до 2030 година. Сепак, се покажа дека не се подготвени извештаи за следење на спроведувањето на планот, поради што недостасува следење на спроведувањето на политиката и постигнувањето на целите“, стои во извештајот.
Државата мора да ги затвори термоелектраните до 2030 година, кои се сè уште најголеми производители на електрична енергија, со учество од 38,4% од вкупното производство во 2024 година, а воедно и најголеми загадувачи што испуштаат CO2 во воздухот. Продажба на 100% од производството на електрична енергија на ЕСМ на универзалниот снабдувач по цена пониска од производството, предизвикува загуби во работењето на компанијата, иако продажната цена што универзалниот снабдувач ја плаќа на повластените производители и на слободниот пазар е значително повисока од цената што се плаќа на ЕСМ, констатираат ревизорите.
Извештајот нотира дека изградбата на реверзибилната хидроцентрала Чебрен и акумулацијата Орлов Камен се од клучно значење за земјата, поради обезбедување електрична енергија во периоди кога побарувачката е најголема и зголемување на учеството на обновливи извори во производството на ЕСМ од 25 на приближно 45 отсто, како и заради намалување на емисиите на јаглероден диоксид за 200.000 тони годишно.