Според најновата анкета нарачана од Фондацијата Метаморфозис, политичарите во Македонија продолжуваат да се перцепираат како еден од главните извори на дезинформации. Испитаниците ги рангираа нив веднаш по социјалните мрежи, а пред порталите, при што 81 отсто гледаат на политичарите како активни актери во ширењето на лажните информации. Дезинформациите и понатаму се една моќна алатка на политичката сцена: се користат за градење поддршка, за дискредитација на противниците и мобилизација на гласачите преку страв, неизвесност и поларизација. Дезинформациите поттикнуваат цинизам и недоверба кон европските институции и процесот на евроинтеграција на Македонија. И во ова анкета и во минатиот извештај, политичарите постојано се рангираат меѓу главните актери кои придонесуваат за циркулацијата на дезинформациите. Всушност, 89% од граѓаните веруваат дека политичарите шират дезинформации, пишува Порталб.мк.
Колку е поголем политичкиот интерес, толку е поголема тенденцијата за манипулирање со информациите, особено во земји со висока политичка поларизација, како што е Република Северна Македонија. Политичарите користат силни, поедноставени или искривени наративи за да ја поделат јавноста. Тие создаваат „внатрешен непријател“ или „надворешен непријател“ и користат емоционални изјави наместо факти. Ова ги прави нивните изјави поподложни на дезинформации.
Што конкретно покажа анкетата?
Според резултатите од анкетата, социјалните медиуми (87%), политичарите (81%) и порталите (78%) се сметаат за главни извори на дистрибуција на дезинформациите во земјата. Овие наоди укажуваат на висока свест кај јавноста за улогата на политичарите во креирањето и пренесувањето на лажни или манипулативни информации. Покрај нив, новинарите и медиумите (78%) и влијателните лица (56%) се исто така идентификувани како важни извори, што зборува за перцепцијата дека дезинформациите се присутни и во формалните и во неформалните медиумски канали.
Анкета за испитување на јавното мислење спроведена од агенцијата „Индаго“ од 6 до 17 октомври 2025 година, во која беа вклучени 1.100 испитаници преку телефонски анкети.
Во продолжение ќе презентираме дел од дезинформациите од политичките актери што ја одбележаа годината што ја оставаме зад себе (2025), како и оние идентификувани во текот на 2024 година.
Премиерот Христијан Мицкоски често го користи терминот „неколку стотици“ членови на бугарската заедница. Всушност, во својата изјава за Еуроњуз тој рече дека во земјата живеат „неколку стотици членови на бугарската заедница “, што не се совпаѓа со официјалните статистики. Последниот попис во Северна Македонија беше спроведен во 2021 година и според резултатите од тој попис како Бугари се изјасниле неколку илјади граѓани, односно 3.504.
„Неколку стотици членови на бугарската заедница во земјата ги имаат сите права и се дел од нашите институции, а од друга страна, десетици илјади членови на Македонската заедница во Бугарија не смеат дури и да регистрираат невладини организации. Но, во ред. Тие се во ЕУ, ние сме надвор од ЕУ. Ова е еден вид „провокација“, но во ред. Би сакале да се видиме себеси на масата во Брисел, но вистинското прашање е дали ова е конечната цена што треба да ја платиме“, рече Мицкоски на 4 ноември, 2025 година.
Министерот за спорт, пак, Борко Ристовски, во интервју за Радио Слободна Европа на 03.08.2025 година, одговарајќи на прашањето за катастрофалните резултати на младите македонски спортисти на Младинските олимписки игри, манипулираше во врска со причините зошто не се освоени медали, со неосновано шпекулирање за бројот на млади таленти што ги има земјата.
Министерот Ристовски првично ја споменува бројката од „500 талентирани деца“, а веднаш потоа го преполовува истиот, прашувајќи „а дали имаме 250?“.
„Во Северна Македонија не постои централна база на податоци со податоци за бројот на млади талентирани спортисти, ниту систем за заслуги што би ги идентификувал младите таленти во спортот, затоа министерот Ристовски го одредува нивниот број произволно“, ќе напише Вистиномер.
Општина Тетово не ја одрази вистината во својата објава на 12.11.2025 во која што тврдеше дека е позитивно оценета од Европската комисија за зголемување на зелените површини, подобрување на квалитетот на воздухот и создавање поздрава животна средина за граѓаните.
„Во Извештајот за напредокот на Европската комисија за Северна Македонија Општина Тетово се споменува само еднаш, и тоа поврзано со завршувањето на катастарот за загадувачите на воздухот, без никаква оценка, коментар или пофалба за нејзините политики за животна средина“, напиша тогаш Порталб.мк.
Јована Мојсоска, членка на раководството на парламентарната партија Левица, на 07.02.2023 година изјави дека партијата е за членство во ЕУ и затоа не е антиевропска партија, но не по секоја цена, од две причини – „тектонски промени во геополитичкиот поредок“ и штетата од сите договори што Македонија досега ги потпиша во насока на евроатлантска интеграција, кои влијаеја на „суверенитетот и интегритетот на државата“.
Нагласувањето на овие две општи причини е искривување на вистината.
„Тврдењето дека тектонските геополитички процеси се една од причините за „не во ЕУ по секоја цена“ и за реторички одговор, без филозофски одговор дека „секогаш постои алтернатива“, де факто е искривување на вистината“, пишуваше Вистиномер.
Горенаведените примери дополнително ја зајакнуваат перцепцијата на граѓаните дека политичарите се меѓу најголемите ширители на дезинформации.
Перцепцијата на граѓаните се одразува во политичката апатија
Излезноста на локалните избори годинава, за прв пат не успеа да надмине 50 проценти, ниту во првиот, ниту во вториот круг. Ова ги направи овие локални избори осми со најниска излезност од независноста на Република Северна Македонија.
Според податоците на ДИК, во првиот круг за градоначалник, октомври 2025 година, излезноста била 48,30 отсто од вкупниот број на регистрирани гласачи. Од 1.832.415 регистрирани гласачи, гласале 885.085 граѓани. Во вториот круг од локалните избори 2025 година излезноста била 40,46 отсто.
Дури 6,07 отсто од сите гласачки ливчиња беа неважечки. Бројка која на еден друг начин го одразува револтот кон политичарите.
Дека трендот на дезинформации има директно влијание врз намалувањето на излезноста на гласачите, особено кај младите и неопределените гласачи, потврдуваат и комуниколозите.
„Главниот проблем е што дезинформациите се шират затоа што имаат силен поларизирачки ефект, од кој едната страна има корист, додека големата штета што ја предизвикува се игнорира, како што се губењето на довербата во институциите и политичкиот систем, пасивизацијата на граѓаните и друго“, вели за Порталб.мк експертот за политички комуникации, професорот Сеад Џигал.
Според него, поради информацискиот хаос, граѓаните се дистанцираат од политичките процеси и ја губат вербата дека можат да променат нешто или да влијаат на начинот на кој се решаваат клучните прашања што влијаат на нивната егзистенција.
„Изборите, партиските интереси и поларизацијата не само што го поттикнуваат ширењето на дезинформациите, туку ги претвораат во составен дел од политичките стратегии, а за жал и од политичката култура“, објаснува Џигал.
Комуникаторот Џигал потсетува дека политичките дезинформации обично се шират преку една комбинација она традиционалните медиуми, дигиталните платформи и неформалните комуникациски мрежи.
„Пропагандата и дезинформациите често прво се појавуваат на социјалните мрежи, а во зависност од одѕивот и реакциите што ги добиваат потоа се пренесуваат од онлајн порталите. Не ретко, поради нивното политичко влијание, тие стигнуваат и до националните медиуми или се користат на партиски прес-конференции. Иако формите варираат, суштината е во тоа што нивното циркулирање се шири и охрабрува главно од политички мотивирани поединци или групи, кои ги користат за теснопартиски интереси. Особено опасна е дезинформацијата што ја има за цел, покрај политиката, и етничката и верската толеранција. Дезинформациите поврзани со деловна позадина или лични конфликти се поретки“, заклучува тој.
Сефер Тахири, универзитетски професор, потсетува дека постои стереотип дека политичарите не ја кажуваат вистината. Според него ова се темели на фактот дека политичарите не ги исполниле дадените ветувања.
„Нивните слогани или пароли биле поврзани со зборови“, вели Тахири.
Политичарите, истакнува Тахири, продолжуваат да произведуваат не само манипулации со масите, односно гласачите, туку и да дистрибуираат разни дезинформации, произведувајќи пропагандна содржина.
„Што се однесува до дезинформациите, тие главно се поврзани со ветувања. За време на изборната кампања беа дадени ветувања кои немаа реална основа, а од друга страна, имавме производство на дезинформации кои беа насочени кон соперничката, спротивната страна. Сме се соочиле со ситуации каде што политичарите погрешно информирале за разни вработувања. Едно од тие ветувања беше дека 3.000 Албанци ќе се вработат пред изборната кампања, а се покажа дека тоа било само едно изборно ветување, а не исполнето ветување“, нагласи Тахири за Порталб.мк.
Следствено, она што експертот за политички комуникации Сефер Тахири го поставува како проблем е аргументирано и преку неколку написи на Порталб.мк, во кои се истакнува неисполнувањето на предизборните ветувања и дезинформирањето на јавноста.
На пример, во извештаите објавени за Општина Тетово и Општина Липково, се покажува колку е голем бројот на неисполнети ветувања во однос на исполнетите ветувања.
Дезинформациите во политиката не се само „лажни вести“, туку се сериозна закана за демократијата, социјалната стабилност, довербата во институциите, меѓуетничкиот соживот и способноста на граѓаните да донесуваат информирани одлуки. Во време кога информациите и комуникацијата се глобални и моментални, ризикот е многу поголем, а потребата од медиумска едукација, транспарентни институции и механизми за заштита од дезинформации се исклучително важни.
Дезинформациите влијаат на падот на довербата во ЕУ
Кога политичарите тврдат дека „ЕУ нè мами“, „нè дискриминира“ или „има двојни стандарди“, ова може да поттикне цинизам и недоверба кон европските институции. Таквата реторика создава наратив дека секој што е про-ЕУ е „измамен“ или дека процесот е неправеден.
Актуелниот премиер, Христијан Мицкоски, не се двоуми да ги истакне „двојните стандарди“ кога станува збор за патот на земјата кон ЕУ.
Во својот говор на конференцијата „CPAC“ во Вашингтон, премиерот се осврна на критиките кон Европската унија за двојни стандарди додека зборуваше за стратешкото партнерство меѓу Соединетите Американски Држави и Македонија.
„Не можеме да станеме членки на ЕУ, бидејќи повторно сме под притисок да го промениме нашиот Устав. Ако Уставот не е внатрешно прашање на една суверена земја, тогаш се прашувам што е? Дали е праведно ова ? Ако некој го критикува говорот, кој според мое скромно мислење беше многу инспиративен, треба да се погледне во огледало и да види што прави. Европските вредности не се билатерализација на процесот на пристапување во ЕУ“, рече Мицкоски.
„Дезинфо радарот” и мониторингот во земјата заклучиле дека:
„Овој долготраен наратив опстојува во дезинформативниот пејзаж и се шири секој пат кога го повторуваат високи функционери. Ваквите искривувања ги зајакнуваат вкоренетите евроскептични и антизападни пораки“.
Директорот на Фондацијата „Метаморфозис“, Бардил Јашари, смета дека со повторување или засилување на наративи што ја претставуваат ЕУ како слаба, манипулативна, па дури и непријателска, политичарите ги поттикнуваат анти-ЕУ, антидемократските и антизападните чувства, ги продлабочуваат внатрешните поделби и дополнително ја ослабуваат веќе слабата доверба во институциите што треба да го водат процесот на реформите.
„Оваа внатрешна дезинформација често се совпаѓа со кампањи оркестрирани или поттикнати од надворешни актери како што е Русија, кои имаат за цел да го забават и нарушат интегрирањето на регионот во ЕУ и да понудат други геополитички „патеки“, дополнително комплицирајќи не само патот на регионот кон ЕУ, туку и самата стратегија за проширување на Унијата. Како што покажуваат неодамнешните анализи, овие наративи не само што ги дезинформираат граѓаните во нашата земја и во регионот, туку и го искривуваат начинот на кој ЕУ ги гледа земјите-кандидатки и им даваат аргументи на силите во рамките на ЕУ да бидат скептични кон проширувањето и да го доведат во прашање кредибилитетот и подготвеноста на овие земји“, вели Јашари за Порталб.мк.
Истовремено, додава Јашари, овие наративи им служат на политичарите да се саможртвуваат и да го одвлечат вниманието од теми важни за граѓаните: судските реформи, борбата против корупцијата, институционалната одговорност и влошувањето на квалитетот на животот.
„Наместо да бидат одговорни за конкретни резултати во овие области, тие ја префрлаат јавната дебата кон теории на заговор и замислени надворешни непријатели, што го отежнува консолидирањето на демократијата и исполнувањето на стандардите за членство во ЕУ“, заклучи тој.
Пишува: Џенис Сулејмани
Извор: Порталб
