Македонското Собрание треба внимателно да го планира и усвојува својот дневен ред и да го ограничи користењето на скратени постапки за донесување закони. Меѓупартиската соработка останува клучна за забрзување на спроведувањето на реформите поврзани со ЕУ, што е во интерес на граѓаните. Не беа направени обиди за усвојување на релевантните уставни измени наведени во заклучоците на Советот од 18 јули 2022 година, кон кои државата се обврза да започне и да ги реализира, со цел Уставот да ги опфати сите граѓани што живеат во државата и кои припаѓаат на други народи, како Бугарите.
Ова е наведено во најновиот извештај на Европската комисија, за напредокот на земјава. Во него пишува дека изборното законодавство обезбедува соодветна рамка за одржување демократски избори, а Изборниот законик беше изменет во март 2024 година. Европската комисија денеска го усвои годишниот пакет за проширување, кој претставува сеопфатна проценка на напредокот постигнат од земјите партнери во проширувањето во изминатите дванаесет месеци.
„Не е постигнат напредок во однос на препораките кои сè уште не се исполнети од Организацијата за безбедност и соработка во Европа (ОБСЕ)/Канцеларијата за демократски институции и човекови права (ОДИХР) и Венецијанската комисија. Собранието генерално ги извршуваше своите надлежности на ефективен начин. Сепак, политичката поларизација во Собранието продолжи, што го забави усвојувањето на важни реформи и повеќе одамна задоцнети именувања. Собранието одржа широк консензус околу спроведувањето на новите деловнички правила. Овие правила досега имаат позитивен ефект врз оперативната ефикасност на Собранието; сепак, нивното долгорочно влијание сè уште треба да се утврди. Собранието треба да го забрза спроведувањето на потребните реформи за процесот на интеграција во ЕУ“, наведено е во извештајот.
Меѓупартиската соработка е од суштинско значење
Во него стои дека се потребни трајни и решителни чекори за забрзување на спроведувањето на сите реформи поврзани со ЕУ, надвор од оние од Реформската агенда, и за унапредување на процесот на пристапни преговори со ЕУ.
„Во овој контекст, меѓупартиската соработка е од суштинско значење“, пишува во извештајот на ЕК.
Во делот кој се однесува на граѓанските организации, пишува дека тие генерално функционираат во поволна средина.
„Владата донесе одлука за назначување членови на Советот за соработка меѓу Владата и граѓанското општество. Овој развој го означи долгоочекуваното реактивирање на Советот, во согласност со препораките на Комисијата. Советот треба ефективно да ја извршува својата улога. Владата треба да ги зголеми напорите за да обезбеди вклученост на граѓанското општество во сите приоритетни области и консултативни активности. Неопходните измени во постојната законска и финансиска рамка за обезбедување транспарентно јавно финансирање на граѓанските организации сè уште не се усвоени“, се наведува во документот.
Како што се наведува во соопштението од ЕК, доследноста и пристапот заснован на заслуги, се клучни за успешен пристап во ЕУ. Црна Гора, Албанија, Украина, Република Молдавија, Србија, Северна Македонија, Босна и Херцеговина, Косово, Турција и Грузија продолжуваат по својот пат кон ЕУ.
„Брзината на нивните реформи, посебно во областите на демократијата, владеењето на правото и основните права, директно влијае на динамиката на пристапниот процес. Овој напредок носи придобивки и за земјите кои се кандидати и за сегашните членки на ЕУ, поттикнувајќи просперитет, демократија, безбедност и стабилност, како и нови можности за граѓаните и бизнисите, како стратешки инвестиции и пристап до Единствениот пазар“, пишува во соопштението од Европската комисија.
Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, изјави дека повеќе од кога било сме посветени на тоа проширувањето на ЕУ да стане реалност.
„Нашиот пакет содржи конкретни препораки за сите наши партнери. А на нив им порачуваме – пристапувањето во ЕУ е единствена понуда, ветување за мир, просперитет и солидарност. Со вистински реформи и силна политичка волја, сите можете да ја искористите оваа можност“, пишува во објавата од ЕК.
Политичка блокада и застој во реформите
Политичката поларизација во Собранието опстојува и продолжува да ја одложува усвојувањето на важни реформи и долго одложуваните назначувања. И покрај тоа што земјата ја продолжи работата на патните карти за владеење на правото, реформата на јавната администрација и функционирањето на демократските институции, не беа направени обиди за усвојување на потребните уставни измени споменати во заклучоците на Советот од јули 2022 година.
Оваа обврска, која треба да овозможи вклучување на граѓаните кои се дел од други народи, како што се Бугарите, останува предуслов за отворање на првиот кластер од преговорите. Комисијата е јасна: за отворање на првиот кластер се потребни понатамошна брза и одлучувачка акција и исполнување на отворачките одредници. Реформата на јавната администрација, иако умерено подготвена, бележи ограничен напредок. Иако долгоочекуваните закони за административни службеници и вработени во јавниот сектор се усвоени во јули 2025 година, правилата што го регулираат вработувањето остануваат фрагментирани. Во меѓувреме, процесот на децентрализација е бавен и се бара зајакнување на дијалогот помеѓу нивоата на власт.
Корупција и судство: Црвено светло за темелите Владеењето на правото
Најзагрижувачко е што е забележан нула напредок во извештајниот период. Корупцијата останува распространета и претставува сериозна загриженост. Ефикасноста на борбата е поткопана од фактот што случаите на високо ниво на корупција често доцнат, застаруваат или резултираат со минимални казни. Трагедијата во Кочани во март 2025 година, во која животот го загубија 62 лица, јасно ги откри системските предизвици во спроведувањето на антикорупциските мерки. Дополнително, кредибилитетот на Државната комисија за спречување на корупцијата (ДКСК) беше доведен во прашање по обвинението и оставката на нејзината претседателка. И судскиот систем е во слична положба, со нула напредок и е помеѓу некое и умерено ниво на подготвеност. Надворешното и политичкото мешање опстојува и останува сериозна грижа. Повторените јавни изјави од високи политичари претставуваат недозволено влијание и ја поткопуваат независноста на судството. Независноста и финансиската автономија на судството се нарушени и од обидите на Собранието да изврши притисок врз членовите на Судскиот совет.
Економијата балансира на работ на фискален ризик
Економијата покажа ограничен напредок и е на добро ниво на подготвеност за функционална пазарна економија. Иако реалниот раст на БДП се забрза во 2024 година, тој беше поттикнат од приватната потрошувачка и јавните инвестиции. Фискалната консолидација е одложена, а буџетскиот дефицит од 4,4 отсто од БДП во 2024 година го надмина првичниот план, делумно поради линеарното зголемување на платите во јавниот сектор и пензиите. Јавниот долг продолжи да расте, достигнувајќи 62.4 отсто од БДП во 2024 година. Напорите за формализирање на неформалната економија се во застој, а пазарот на труд страда од структурни проблеми како ниска стапка на учество и значителна емиграција.
ЕУ-партнерство наспроти реформскиот застој
Северна Македонија е и натаму доследен партнер на Европската Унија во надворешната политика. Земјата го одржа својот репер за целосно усогласување со заедничката надворешна и безбедносна политика на ЕУ, вклучително и со рестриктивните мерки против Русија. Ова претставува силен сигнал за нејзиниот стратешки избор за пристапување кон ЕУ.
И покрај оваа доследност, Брисел потенцира дека одржувањето на добрососедските односи бара имплементација со добра волја на постојните билатерални договори, вклучително и на Договорот од Преспа со Грција и Договорот за пријателство, добрососедство и соработка со Бугарија.
Извештајот од 2025 година ја остава Северна Македонија пред истата дилема – нема забрзани и одлучни мерки во владеењето на правото и без политички консензус за уставните измени, отворањето на преговорите за првиот кластер ќе остане одложено.